Kur’an-ı Kerim’e Uygun İlk Hac İbadeti, Ne Zaman ve Kim Tarafından Yapıldı?
Hac ibadeti aslında asırlardan beri olan bir ibadettir. Hz. Peygamber’den (s.a.v.) önce de bu ibadet farklı şekillerde de olsa yapılmaktaydı. Bunun en büyük delilleri de yine Kur’an’da hac ile geçen ayetlerde bellidir ki Kabe’nin temellerini yükselten en eski peygamberlerden olan Hz. İbrahim (a.s.) zamanında da hac ibadeti vardı.
Hz. İbrahim’in (a.s.) tebliğ ettiği dini hükümler ve ibadetler zaman içerisinde unutularak Mekke putperestliğin merkezi halini almıştır. Bu süreçte de Hz. İbrahim’in (a.s.) tebliğ ettiği hac ibadeti, şekil değiştirmiştir. İslâmiyet’ten önce müşrik Arap halkı; “İçinde günah işlenilen elbiselerle Kâbe ziyâret edilemez” diyerek Kâbe’yi çıplak ziyaret ederlerdi. (el-Hakayık, 1/67; Tecrid Tercemes, 6/45 ve 6/156 (Hadis No: 803)
Haccın Farz Kılınması ve Müşriklerle Münasebetler
Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed’e (s.a.v.) vahyedildiği gibi Kur’an’daki şekli ve farz kılınmış olunmasıyla hac ibadeti ise ilk olarak Hicret’in 9. senesinde gerçekleştirildi.
Hicret’in 9. Senesi olan 631 yılında hac ibadeti farz kılındı;
“Onda apaçık deliller, Makam-ı İbrahim vardır. Oraya kim girerse, güven içinde olur. Yolculuğuna gücü yetenlerin haccetmesi, Allah’ın insanlar üzerinde bir hakkıdır. Kim inkâr ederse (bu hakkı tanınmazsa), şüphesiz Allah bütün âlemlerden müstağnidir. (Kimseye muhtaç değildir, her şey ona muhtaçtır.)”
Âl-i İmrân Sûresi, 97. Ayet
Hac ibadetinin farz kılınmasıyla birlikte Hz. Muhammed (s.a.v.) Hz. Ebubekir’i (r.a.) Hac Emiri tayin etti ve hac ibadetinin nasıl yapılması gerektiğini Hz. Ebubekir’e (r.a.) anlatarak onu bir kafile ile birlikte Medine’den Mekke’ye hacca gönderdi.
Hz. Ebubekir (r.a.) ve yanındakiler yola çıktıktan kısa bir süre sonra Tevbe Suresi vahyoldu. Bu surenin ilk ayetleri o dönem müşriklerle olan ilişki ve antlaşmalarla ilgiliydi, aynı zamanda da Cahiliye Devri adetlerini hac ibadetinde de sürdüren müşriklere bir müdahale ve uyarı niteliğindeydi.
Hz. Muhammed Mustafa (s.a.v.) hac yoluna çıkmış Hz. Ebubekir’e (r.a.), onun yanındakilere ve Mekke’deki halka bu ayetlerin duyurulması gerektiğini belirterek Hz. Ali’yi (r.a.) yanına çağırdı. Hz. Muhammed (s.a.v.), Hz. Ali’yi (s.a.v.) Tevbe Suresi’nin ilk 20-30 ayetini tebliğ etmek üzere görevlendirdi. Hz. Ali (r.a.) yolsa Hz. Ebubekir (r.a.) ve kafilesine yetişti.
Hz. Ebubekir (r.a.) amirliğinde ve Hz. Ali (r.a.) memurluğunda Mekke’ye giden hacılara Hz. Ebubekir (r.a.) bir hutbe verdi. Bu hutbesinde haccın nasıl yapılacağını, farzlarını ve usulünü anlattı. Ardından Hz. Ebubekir (r.a.) ile birlikte giden tüm kafile Hz. Muhammed’in (s.a.v.) Hz. Ebubekir’e (r.a.) anlattığı şekilde ibadetlerini gerçekleştirdiler. Bu sırada müşrikler Kâbe ziyaretlerini kendi usullerince gerçekleştiriyorlardı.
Ardından Hz. Ali (r.a.) de Mina’dayken, Peygamber Efendimizin (s.a.v.) kendisine söylediği üzere Tevbe Suresi’nin ilk ayetlerini tebliğ etti. Hz. Ali’nin (r.a.) hutbesinde altı çizilen ve değişen durumlar vardı. Bu hutbedeki önemli noktalar ise şöyleydi;
1- Müslümanlardan başkası Cennet’e giremeyecektir.
2- Bu yıldan sonra hiçbir müşrik Kâbe’ye yaklaştırılmayacaktır. (Müşrikler bu seneden sonra hac etmeyeceklerdir.)
3- Kâbe çıplak olarak tavaf edilmeyecektir.
4- Kimin Hz. Peygamber (s.a.v.)’le anlaşması varsa, müddeti bitinceye kadar ona uyulacak, ahid ve antlaşmalar öngörülen süresine kadar geçerli olacaktır.
Tevbe Suresi’nin tebliği ve değişen hükümlerle Hicretin 9. Yılında Hz. Ebubekir’in (r.a.) amirliğinde yapılan bu hac ibadeti, tam ve doğru bir şekilde yapılmış ve hac ibadetinin sınırları çizilmiştir. Bu sebeple de o yıl yapılan bu hac, farza göre ilk hac ibadetidir.
Müslümanlar için en kutsal ibadetlerden birisi şüphesiz hac ibadetidir. Hac ibadeti, Kur’an-ı Kerim’de de günahlardan arınmanın ve Allah’a (c.c.) yaklaşmanın en güzel yolu olarak betimlenmiştir.